Մարտի 23-ին «Երևան էքսպո» կենտրոնում, «Իմ քայլը» հիմնադրամի հովանու ներքո, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի, ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի հետ համագործակցությամբ, և Վորլդ Վիժն Հայաստանի մասնակցությամբ, տեղի ունեցավ «Լույսի մոլորակ» մոր և մանկան կոնֆերանս-ցուցահանդեսը։ Բացման պաշտոնական արարողությանը ներկա էին ՀՀ վարչապետի տիկին, «Իմ քայլը» հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Աննա Հակոբյանը և Հայաստանում ՅՈՒՆԻՍԵՖի ներկայացուցիչ Տանյա Ռադոչայը:

Եզակի ձևաչափով այս միջոցառման նպատակն էր տրամադրել ծնողներին անհրաժեշտ տեղեկատվություն՝ ֆիզիկապես և հոգեպես առողջ երեխայի դաստիարակության ու զարգացման վերաբերյալ:

Միջոցառումը կազմակերպվել էր ոչ միայն ծնողների, այլ նաև երեխաների համար: Ծնողների համար բաց և անվճար դասախոսությունների ժամանակ քննարկվեցին այնպիսի կարևոր թեմաներ, ինչպիսիք են դրական ծնողավարությունը, երեխաների նկատմամբ հոգեբանական և ֆիզիկական բռնությունը ու դրա հետևանքները, կրծքով կերակրման անհրաժեշտությունը և դրա հաճելի պահերը, երեխայի դաստիարակության գործընթացում հայրիկների ներգրավվածությունը, առողջ հղիության բաղադրիչները, նեոնատալ խնամքը և շատ այլ թեմաներ։ Ուշադրության կենտրոնում էին նաև հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ներառման խնդիրների բարձրաձայնումը, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության թեմաները:

Դասախոսությունները ներկայացրել են ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի, ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի, ՀՀ առողջապահության նախարարության, Նեոնատալ բժշկության հայկական ասոցիացիայի և Վորլդ Վիժն Հայաստանի մասնագետները:

Միաժամանակ, երեխաների համար կազմակերպվել էր ժամանցային մասշտաբային ծրագիր՝ նախատեսված հաշմանդամություն ունեցող և չունեցող երեխաների համար: «Գրքի ժամի» շրջանակում հասարակության կողմից մեծ սեր վայելող գործիչները երեխաներին ընթերցեցին հեքիաթներ յուրատիպ գրադարանային միջավայրում: Երեխաների համար անցկացվեցին նկարչության բաց դասեր, իսկ այլ հարթակներում մանուկները մասնակցեցին մենթալ թվաբանության, յոգայի, տիկնիկագործության, բատիկայի և շատ այլ բաց դասերի: Երեխաները ծանոթացան նաև պլանետարիումին, լուսանկարվեցին հայկական տարազներով, ուրախ ժամանց անցկացրեցին նրանց համար հատուկ կահավորված անկյուններում և այլն։

Միջոցառման կարևոր բաղադրիչն էր նաև Հայաստանում գործող մի շարք կրթական համալիրների, զարգացման, հոգեբանական և ֆիզիկական առողջություն ապահովող կենտրոնների գործունեության ներկայացումը: Յուրաքանչյուր մասնակից կազմակերպություն ներկայացրեց իր մեթոդոլոգիային համապատասխան բաց դասերի շարք, օրինակ՝ օտար լեզվի ուսուցում խաղերի միջոցով, սենսորային զարգացման ծրագրեր, ծնողավարության մեթոդոլոգիա, ռոբոտաշինություն, ձեռագործ աշխատանքների պատրաստում, կավագործություն, նկարչական հատուկ տեխնիկաներ և շատ ավելին:

Այս դասերի անցկացումը հնարավորություն տվեցին բոլոր երեխաներին` անկախ ծնողների ֆինանսական հնարավորություններից, մասնակից դառնալու բազմաբովանդակ ծրագրերի և մեկ ամբողջ օր անցկացնելու երջանիկ մանկության մթնոլորտում:

2016 թվականին ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի, ՀՀ առողջապահության նախարարության և «Ընտանիքի ակադեմիա» ՀԿ-ի համատեղ ջանքերով իրականացվեց «Կրծքով կերակրման հաղթարշավ» խորագրով ծրագիրը, որի առանցքային նպատակը կրծքով կերակրման խրախուսումն էր: Ծրագրի ամենակարևոր բաղադրիչներից մեկն էր Հայաստանի չորս մարզերում՝ Շիրակում, Լոռիում, Արարատում, Արմավիրում, և Երևանում, վեցամսյա իրազեկման արշավի իրականացումը:

Կրծքով կերակրումը խրախուսող այս ծրագիրը բաղկացած էր 5 հիմնական բաղադրիչներից.

1. ԶԼՄ-ների ներգրավում: Կրծքով կերակրման թեմայով լրագրողական նյութերի պատրաստում և ակտիվ տարածում:
2. «Կրծքով կերակրման բարեկամ» մրցույթ: Ծրագիրն իրականացվող 4 մարզերի և Երևանի 10 բուժհաստատությունում տեղադրվել էին քվեատուփեր, և այցելուները քվեարկում էին տվյալ հաստատության այն մասնագետների օգտին, ովքեր լավագույնս քարոզում էին կրծքով կերակրումը:
3. Կրծքով կերակրման խորհրդատվության սենյակների ստեղծում: Այս պիլոտային ծրագրի շրջանակում վերապատրաստվեց 8 մասնագետ, ովքեր այժմ անվճար խորհրդատվություն են տրամադրում Էրեբունի և Արարատ ԲԿ այցելող ապագա մայրերին;
4. Կրծքով կերակրման թեմայով լուսանկարների մրցույթ: Մրցույթին մասնակցել է շուրջ 500 մայրիկ մարզերից և Երևանից:
5. Մրցույթի հաղթողները՝ որպես հաղթարշավի դեմք և կկ-ի դեսպաններ: Հաղթողների լուսանկարներով և կրծքով կերակրման խրախուսման հաղորդագրություններով ստեղծվեցին գեղեցիկ պաստառներ, որոնք տեղադրվեցին մասնակից մարզերի և Երևանի ծննդատներում, պոլիկլինիկաներում, մանկապարտեզներում և այլուր: Այդպիսով հաղթող մայրիկները իրենք դարձան կրծքով կերակրման ջատագովներ, ովքեր, վստահ ենք, կօգնեն նաև այլ կանանց ընտրել երեխայի խնամքի ու սնուցման լավագույն եղանակը:

Կրծքով կերակրումը լավագույն լուծումն է թե՛ երեխայի ու թե՛ մոր համար

Հազիվ թե գտնվի մեկը, որ չի լսել մայրական կաթի օգտակարության և առողջարարության մասին: Կրծքով սնուցումը մանկական մահացությունը նվազեցնելու, երեխայի ֆիզիկական ու հուզական զարգացումն ապահովելու ամենաարդյունավետ միջոցներից է: Անչափ կարևոր է նաև շեշտել, որ կրծքով սնուցումը ոչ միայն նպաստում է երեխայի մտավոր զարգացմանը, այլև՝ մոր և մանկան միջև մի յուրահատուկ կապ է ստեղծում, որն իր հետքն է թողնում ողջ հետագա կյանքում:

Գիտե՞ք, որ կրծքով սնուցումը յուրաքանչյուր երեխայի իրավունքն է և այն անգամ ամրագրված է Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի 24-րդ հոդվածում։

Եթե միայն վիճակագրությանը հետևենք, ապա կրծքով սնուցման խրախուսման միջոցով կարելի է կանխել մինչև 5 տարեկան երեխաների մահերի 13%-ը, մասնավորապես, Հայաստանում կրծքով սնուցումը կարող է տարեկան առնվազն 60 երեխայի կյանք փրկել:

Մեր հաղթող մայրիկների և իրենց բալիկների պատմությունները ոգեշնչում են և յուրահատուկ կոչ հանդիսանում բոլոր մայրերի համար, առ այն, որ մայրական կաթն իրենց երեխաների լավագույն սնունդն է, մոր և մանկան առողջ ապագայի կարևորագույն հիմքերից մեկը:

ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն աշխատում է, որպեսզի կանայք անկողմնակալ տեղեկատվություն ստանան կրծքով կերակրման կարևորության մասին, որպեսզի մանկաբույժները համապատասխան օգնություն կարողանան տրամադրել մայրերին ու հնարավորինս խթանեն երեխաներին կրծքով կերակրելը, որպեսզի ընտանիքում բոլորն աջակցեն այս չափազանց կարևոր գործընթացին ու որպեսզի սա միայն մայրերի աշխատանքը չդիտարկվի, որպեսզի այս ճանապարհին հանդիպող խնդիրները ստանան իրենց ճիշտ լուծումներն ու գործընթացը հնարավորինս հեշտանա մայրերի ու երեխաների համար: Ու այս ամենը, որպեսզի յուրաքանչյուր երեխա գոնե առաջին 6 ամսվա ընթացքում միայն կրծքի կաթով սնվի:

Կրծքով սնուցումը երեխայի, մոր, ընտանիքի անդամների, մանկաբույժի ու ողջ հասարակության հաղթանակն է:

2016 թ-ի նոյեմբերի 16-ին Էրեբունի բժշկական կենտրոնի ծննդատանը ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի և «Ընտանիքի ակադեմիա» ՀԿ-ի համատեղ ջանքերով բացվեց Հայաստանում առաջին «Կրծքով կերակրման խորհրդատվության սենյակը»:

Կրծքով կերակրումը անչափ կարևոր է թե մայրիկի, թե երեխայի ֆիզիկական և հուզական առողջության համար: Կրծքով սնուցումը նպաստում է մանկական մահացության նվազեցմանը, երեխայի մտավոր զարգացմանը, ինչպես նաև՝ մոր և մանկան միջև կապի առաջացմանն ու ամրապնդմանը: Բացի այդ մայրական կաթն օժտված է այն բոլոր վիտամիններով և սննդարար նյութերով, որոնք առանցքային կարևորություն ունեն երեխայի առողջ զարգացման համար:

Կրծքով սնուցումը յուրաքանչյուր երեխայի իրավունքն է՝ ամրագրված երեխաների իրավունքների կոնվենցիայի 24-րդ հոդվածում։ Կանայք, իրենց հերթին, իրավունք ունեն մանկական սնուցման մասին անկողմնակալ տեղեկատվություն ստանալ և որոշումներ կայացնել։

Բավական խոսուն է արդեն այն, որ կրծքով սնուցման խրախուսման միջոցով կարելի է կանխել մինչև 5 տարեկան երեխաների մահերի 13%-ը, մասնավորապես, Հայաստանում կրծքով սնուցումը կարող է տարեկան առնվազն 60 երեխայի կյանք փրկել:

Ուստի զարմանալի չէ, որ կրծքով կերակրման խնդիրները և դրանց լուծումը մշտապես գտնվում են ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ուշադրության կենտրոնում:

Իր ձևաչափով նոր և առաջին «Կրծքով կերակրման խորհրդատվության սենյակը» նախատեսված է հղիների և մայրերի համար, որտեղ վերջինների հետ աշխատում են վերապատրաստում անցած մասնագետներ՝ այցելուներին կրծքով կերակրման առավելությունների, կերակրման նրբությունների, հնարավոր դժվարությունների, դրանց կանխարգելման և հաղթահարման մասին իրազեկելու առաքելությամբ:

«Կրծքով կերակրման խորհրդատվության սենյակը» ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի և «Ընտանիքի ակադեմիայի» համատեղ «Կրծքով կերակրման հաղթարշավի» բաղադրիչներից է: Նույնատիպ սենյակ միաժամանակ շահագործման է հանձնվել Արարատ քաղաքի ծննդատանը կից գործող պոլիկլինիկայում:

«Կրծքով կերակրման հաղթարշավն» իրազեկման ծրագիր է, որն ընթանում է ՀՀ չորս մարզում՝ Շիրակում, Լոռիում, Արարատում, Արմավիրում, և Երևանում: Ծրագիրը, որի առանցքային նպատակը կրծքով կերակրման խրախուսումն է, բաղկացած է 5 տարրերից՝ թեմատիկ ֆոտոմրցույթ, լայնածավալ լուսաբանում, «Կրծքով կերակրման բարեկամ» մասնագետների մրցույթ, կրծքով կերակրման սենյակի բացում և կրծքով կերակրումը խրախուսող պաստառների տեղադրում չորս մարզերում:

Դեկտեմբերի 23-ին Կառլ Լևոնի ցուցասրահում տեղի ունեցավ Հանրային հեռուստաընկերության «Մայրիկների ակումբ» հաղորդաշարի և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի նախաձեռնած «Ես սիրում եմ մայրիկիս կաթիկը» խորագրով լուսանկարների ցուցահանդեսը: Ցուցահանդեսին ցուցադրվեցին չորս կին լուսանկարիչների՝ Անի Կիրակոսյանի, Արև Գրիգորյանի, Եվգենիա Էվոյանի և Իննա Մխիթարյանի հեղինակած 40 լուսանկարները:

Այս ցուցահանդեսի նպատակը կրծքով կերակրումը խրախուսելն է, մոր և երեխայի համար դրա առավելությունները ցույց տալը: Ըստ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի վիճակագրության` Հայաստանում երեխաների միայն 35 տոկոսն է կրծքով կերակրվում: Սա ցածր ցուցանիշ է:

Կրծքով սնուցումը յուրաքանչյուր երեխայի իրավունքն է, որն ամրագրված է Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի 24-րդ հոդվածում։ Երեխաներն իրավունք ունեն համապատասխան սնուցման, ինչը կարևոր է առողջության հնարավոր ամենաբարձր չափանիշին հասնելու նրանց իրավունքի իրականացման համար։ Կանայք, իրենց հերթին, իրավունք ունեն մանկական սնուցման մասին անկողմնակալ տեղեկատվություն ստանալու և որոշումներ ընդունելու։ Կրծքով սնուցման խրախուսման միջոցով կարելի է կանխել մինչև 5 տարեկան երեխաների մահերի 13%-ը: Հայաստանում կրծքով սնուցումը կարող է տարեկան առնվազն 60 երեխայի կյանք փրկել:

«Ցուցադրված են չորս լուսանկարիչների աշխատանքներ՝ կրծքով կերակրումը խրախուսող ուղերձներով: Ունենք նաև հայ հայտնի մայրիկների լուսանկարներ, ովքեր իրենց բոլոր բալիկներին կրծքով են կերակրել»,- ասաց «Մայրիկների ակումբի» հաղորդավար Մերի Ներսիսյանը:

Ցուցահանդեսին իրենց լուսանկարներով մասնակցում էին նաև Գոհար Հարությունյանը, Իրինա Թովմասյանը, Ալլա Լևոնյանը և այլոք: «Իմ փորձից կարող եմ ասել, որ այդ կերպ հոգեբանական հետաքրքիր կապ է ստեղծվում մոր և երեխաների միջև: Երբ երրորդ երեխաս ծնվեց, բժիշկը հարցրեց`արդյոք պատրաստվում եմ կրծքով կերակրել: Դրական պատասխանիցս զարմացած` նա ասաց, թե բազմաթիվ հայտնիներ իրենց կազմվածքը պահպանելու համար հրաժարվում են կերակրել: Երգչուհի, քաղաքական գործիչ լինելուց առավել կարևոր է մայր լինելը: Խորհուրդ եմ տալիս թողնել ձևական կողմերը, որպեսզի երեխան առողջ մեծանա»,- ասաց Ալլա Լևոնյանը՝ նշելով, որ իր երեք երեխաներին էլ կրծքով է կերակրել։

Հայաստանում ՅՈՒՆԻՍԵՖի ներկայացուցիչ Հենրիետ Արենսը ընդգծեց,- «Հայաստանում օրենքով արգելվում է բժշկական հաստատություններում կրծքի կաթի որևէ արհեստական փոխարինիչի գովազդը: Ծննդատների և պոլիկլինիկաների բժիշկները միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում իրավունք ունեն մայրերին կաթնախառնուրդ առաջարկել: Մենք հույս ունենք, որ այս կերպ երեխայի իրավունքը կպաշտպանվի՝ սկսած ծննդատնից»։

Հոկտեմբերի 28-ին՝ 27-րդ Պեչա-Կուչա երեկոյին, տեղի ունեցավ հաճելի միջոցառում ժամանակակից ծնողավարության մասին, որը կազմակերպվել էր ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի հայաստանյան գրասենյակի և ՄամաՖորումի հետ համատեղ՝ Ընտանիքի Ակադեմիայի և ՏաՏա. մայրիկիս օգնականը ընկերության օժանդակությամբ։

Համաշխարհային փոփոխությունները, ինչպիսիք են թվային տեխնոլոգիաների զարգացումը, շրջակա միջավայրի փոփոխությունները, երկարատև կոնֆլիկտները և զանգվածային միգրացիան ամբողջությամբ փոխել են թե երեխաների մանկությունը, թե ժամանակակից ծնողավարությունը: Այսօրվա մանուկները բախվում են իրենց իրավունքներին սպառնացող նոր վտանգների, սակայն նրանք նաև ունեն նոր հնարավորություններ՝ իրականացնելու իրենց իրավունքները: Միաժամանակ, ծնողները կարիք ունեն տեղյակ լինել այդ խնդիրներից և հնարավորություններից՝ իրենց երեխաների իրավունքները լավագույնս իրացնելու և պաշտպանելու համար:

Հենց այդ նպատակով ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը, ՄամաՖորումի հետ միասին կազմակերպեցին Պեչա-Կուչա երեկոն, որի ժամանակ 10 փորձառու մայրիկներ և հայրիկներ շուրջ 100 ներկաների հետ կիսվեցին ժամանակակից ծնողավարման վերաբերյալ իրենց անձնական պատմություններով: Քննարկման թեմաները շատ տարբեր էին՝ սկսած պլաստմասից զերծ տնային տնտեսությունից, համացանցում երեխաների անվտանգության պաշտպանումից, երեխաների կյանքի բոլոր հարցերում հայրիկների ներգրավվածության կարևորությունից, մինչև՝ կրծքով կերակրում:

Բայց սա դեռ ամենը չէ. հաճելի երեկո էին անցկացնում ոչ միայն ծնողները, այլ նաև՝ բալիկները, ում համար խաղալու և խնամքի անկյուն էր կազմակերպվել: Մինչ ծնողները քննարկում էին ժամանակակից ծնողավարման խնդիրները և դրանց լուծումները, երեխաները, փորձառու դայակի գլխավորությամբ, ընկերանում էին միմյանց հետ և խաղում առողջ ու ընկերական միջավայրում:

Ձեզ ծանո՞թ է այն իրավիճակը, երբ ծնող ես դառնում, և բոլոր բարեկամները, ծանոթներն ու նույնիսկ անծանոթները լիովին հակասական տեղեկատվություն են տալիս ծնողավարման վերաբերյալ, իսկ դու, մոլորված ու շփոթված, չգիտես՝ ում լսել: Կամ, երբ երեխան հիվանդ է, ախտանշաններն՝ անծանոթ, և չգիտես՝ ում լսել. բժիշկը մի բան է ասում, ծնողներն ու մտերիմները՝ մեկ այլ բան, իսկ ինտերնետում լիովին այլ բան է գրված:

Վստահ ենք, որ յուրաքանչյուր ծնող իր կյանքում առնվազն մեկ անգամ հայտնվել է նման իրավիճակում և պատկերացնում է դրա ողջ բարդությունն ու պատասխանատվության զգացման ճնշումը. չէ՞ որ խոսքը քո երեխայի ֆիզիկական և հոգեկան առողջության, մտավոր առողջ զարգացման և, ինչու չէ, երջանկության մասին է:  

Ծնող լինելն իսկապես շատ բարդ գործ է, և մենք ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ում դա լիովին գիտակցում ենք: Հենց այդ է պատճառը, որ, առողջապահության նախարարության հետ մեկտեղ, որոշեցինք ստեղծել մի հարթակ, որտեղ յուրաքանչյուր ոք կկարողանա գտնել երեխայի խնամքի, սնուցման, առողջ զարգացման ու դաստիարակության վերաբերյալ մատչելի և վստահելի տեղեկատվություն հայերենով:

Այդպես ծնվեց Babycef-ը, որի մեկնարկը տվեցինք հունիսի 28-ին: Կայքի մասին խոսեցին Հայաստանում ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ներկայացուցիչ Տանյա Ռադոչայը, առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանը, մանկաբույժ Մարի Դարակչյանը և այլք:

Անչափ կարևոր էր այն, որ ելույթ ունեցան նաև ծնողներ, ովքեր պատմեցին, թե ամենաշատը ինչ դժվարությունների են բախվում երեխաներին մեծացնելիս, ինչպես նաև՝ իրենց հուզող որ հարցերի պատասխանները կցանկանային տեսնել կայքում:

Կայքի «բացումն» իսկապես կարևոր և նշանակալից ձեռքբերում է բոլորիս համար, քանի որ այժմ հավաստի տեղեկատվություն փնտրելու կարիք չկա. կայքում տեղադրված ողջ տեղեկատվությունը ստուգված է և մշակված համապատասխան մասնագետների հետ միասին:

Ավելի է ոգևորում նաև այն փաստը, որ յուրաքանչյուր ծնող կարող է գրել մեզ իրեն հուզող հարցերի և թեմաների մասին, որ կցանկանար տեսնել կայքում: Իսկ մենք խոստանում ենք հնարավորինս արագ արձագանքել, աշխատել այդ թեմաների շուրջ մասնագետների հետ և բազմազանել կայքի բովանդակությունը, որպեսզի ծնողներին մի փոքր ավելի հեշտ լինի:

Հայաստանի հանրապետական ծննդատանը նոր ծնված փոքրիկն անմիջապես կրծքով է կերակրվում: Հայաստանում երեխաների միայն 36%-ին են ծնվելու առաջին մեկ ժամվա ընթացքում դնում մոր կրծքին: Սա ցածր է աշխարհի 44% միջին ցուցանիշից:

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության՝ կրծքով կերակրումը պետք է սկսվի երեխայի ծնվելու առաջին ժամվա ընթացքում, լինի բացառապես միակ սնունդը մինչև երեխայի վեց ամսականը և հավելյալ սննդի հետ շարունակվի մինչև երեխայի 2 տարեկանը:

Հայաստանում բացառապես կրծքով կերակրվում է մինչև վեց ամսական երեխաների 45%-ը, ինչը գերազանցում է թե՛ աշխարհի և թե՛ տարածաշրջանի միջին ցուցանիշը:

Տարածաշրջանի միջին ցուցանիշը բավականին ցածր է ստացվել Ադրբեջանի պատճառով, որովհետև երկրում մինչև վեց ամսական երեխաների միայն 12%-ն է բացառապես կրծքով կերակրվում: Իսկ, օրինակ, հարևան Վրաստանում երեխաների ավելի շատ՝ 55%-ն է բացառապես կրծքով կերակրվում:

Հայաստանում կրծքով կերակրման միջին տևողությունը մեկ տարի է: Այնուամենայնիվ, Հայաստանում երեխաների միայն 36%-ն է շարունակում կրծքով կերակրվել մինչև 1 տարեկանը: Սա ցածր ցուցանիշ է` թե՛ տարածաշրջանի, թե՛ աշխարհի միջին ցուցանիշների համեմատ:

Աշխարհում միջինը երեխաների 71%-ը, իսկ տարածաշրջանում երեխաների 67%-ը մինչև մեկ տարեկան շարունակում են կրծքով կերակրվել:

Աշխարհում միջինը երեխաների 45%-ը, իսկ Հայաստանում երեխաների կրկնակի քիչ՝ 22%-ն են մինչև երկու տարեկանը շարունակում կրծքով կերակրվել:

Հայաստանի դիրքը կրծքով կերակրման մակարդակը ցուցադրող քարտեզում կարող եք տեսնել այս հղմամբ:

Գեղարքունիքի մարզի Վաղաշեն համայնքից օգոստոսի 18-ին՝ 10 քաղաքացի, որից 5-ը երեխաներ` աղիքային վարակներին բնորոշ գանգատներով հոսպիտալացվել են Մարտունու հիվանդանոցի ինֆեկցիոն բաժանմունք։ Վերջիններիս մոտ դիտվել է լուծ, փսխում, ջերմություն։

Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի մասնագետների կողմից անմիջապես կազմակերպված համաճարակաբանական հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ բոլորն օգոստոսի 17-ին մասնակցել են տանը կազմակերպված խնջույքի` ուտելով թթվասերով և մայոնեզով համեմված հավի կրծքամսով աղցան, խոզի, հավի խորոված և տնային պայմաններում պատրաստված կրեմով թխվածք։

Հոսպիտալացված հիվանդների կենսանմուշները և սննդի մնացորդների նմուշները տեղափոխվել են Երևան՝ լաբորատոր հետազոտությունների նպատակով: Հիվանդների մոտ հայտնաբերվել է սալմոնելայի, ինչպես նաև ադենովիրուսի և նորովիրուսի ԴՆԹ: Հիվանդների վիճակը ներկայումս բավարար է, ունեն դրական շարժընթաց։ Աշխատանքները շարունակվում են. լաբորատոր հետազտությունների արդյունքների մասին կտեղեկացվի լրացուցիչ:

Աղիքային վարակիչ հիվանդություններից և սննդային թունավորումներից խուսափելու նպատակով առողջապահության նախարարությունը կրկին  հիշեցնում և հորդորում է.

• սննդամթերքը (մրգերը, բանջարեղենը, հատապտուղները)  օգտագործելուց առաջ լավ լվանալ հոսող մաքուր ջրով,

• չօգտագործել տնային պայմաններում պատրաստվող և շուտ փչացող սննդամթերք, հում մթերքներից պատրաստվող սոուսներ, աղցաններ, 

• պահպանել սննդամթերքը պատշաճ ջերմային պայմաններում` սառնարանում,

• ընտրել թարմ, ոչ ժամկետանց սննդամթերք,

• չգնել  արտաքին միջավայրի գործոնների՝ արևի ճառագայթների և մթնոլորտային տեղումների, ինչպես նաև փոշու, ավտոտրանսպորտի արտանետումների անմիջական ազդեցության ներքո գտնվող մայրուղիներում, փողոցներում, բնակելի շենքերի բակերում բացօթյա  պայմաններում պատրաստվող և վաճառվող սննդամթերք` միս-մսամթերք, կաթ-կաթնամթերք, կրեմային հրուշակեղեն, ձու, ձկնեղեն, թարմ ձկնկիթ, պահածոյացված սննդատեսակներ, կարկանդակներ, փքաբլիթներ, խորոված, քաբաբ և այլն,

• ընդհանրապես բացառել կրեմային հրուշակեղենի օգտագործումը, չգնել տեղում պատրաստվող լցնովի փափուկ պաղպաղակ, զովացուցիչ ըմպելիքներ, կվաս, թարմ մրգերից պատրաստվող հյութեր,

• սննդամթերքը պահել պատշաճ ջերմային պայմաններում և փակ տարողություններում՝ ճանճերի կողմից աղտոտումը կանխարգելելու նպատակով,

• առանձնացնել հում սննդամթերքը եփածից, ինչպես նաև սննդի պատրաստման ժամանակ հում և պատրաստի մթերքի համար օգտագործել առանձին խոհարարական պարագաներ՝ դանակներ, ափսեներ, տախտակներ: Շատ կարևոր է հետևել, որպեսզի մսամթերքից և այլ հում մթերքից հոսող հեղուկը չաղտոտի պատրաստի սննդատեսակները (աղցաններ, միրգ, բանջարեղեն և այլն),

• սնունդը լավ եփել կամ տապակել` առնվազն 70C պայմաններում,

• պատահական վայերից սունկ չգնել: Գնված սունկը լվանալիս պետք է լինել ուշադիր և չօգտագործել արտաքին տեսքը լրիվ կամ մասնակի փոխած սունկ,

• հետևել ձեռքերի հիգիենային՝ լվանալ հաճախակի, ամեն անգամ սնունդը պատրաստելուց  և ուտելուց առաջ, զուգարանից օգտվելուց հետո,

• աղիքային վարակներին բնորոշ գանգատների դեպքում ՉԶԲԱՂՎԵԼ ինքնաբուժմամբ, անհապաղ դիմել բժշկական օգնության:

Արդեն վաղուց բժշկական համայնքը մեզ հուշում է այն մասին, որ ապագան պատկանում է նախազգուշացնող կամ այլ կերպ ասած՝ կանխարգելող բժշկությանը: Իսկ ե՞րբ սկսել կանխարգելել հետագայում հնարավոր հիվանդությունների շարքն ու անցնել առողջ ապրելակերպի, եթե ոչ մանկությունից: Կան բազմաթիվ պատճառներ, թե ինչու է անհրաժեշտ դեռևս մանկուց երեխաների մեջ սերմանել սեր և հետաքրքրվածություն գեղեցիկի, առողջարարի և օգտակարի մասին։

Անհերքելի փաստ է, որ մարդու առողջությունը շուրջ 50 տոկոսով պայմանավորված է նրա կենսակերպով։ Այսօր հստակ կարելի է շեշտել, որ առողջ ապրելակերպը անհրաժեշտ է դիտարկել ոչ միայն մեր ֆիզիկական և կենսաբանական զարգացման, այլև` հոգեկան և սոցիալական զարգացման ամբողջության տեսանկյունից։

Իսկ ի՞նչ գիտեն մեր երեխաները առողջ ապրելակերպի մասին: Արդյո՞ք հաճույքով են ուտում իրենց օրական բանջարեղենի չափաբաժինը: Ինչպե՞ս են հետևում հիգիենայի կանոններին կամ համատեղում ֆիզիկական ակտիվությունը համակարգիչների և հեռախոսների առջև նստակյաց կյանքի հետ:

Աճող սերնդի առողջ ապրելակերպի մշակույթի դաստիարակման հիմքում մեծ նշանակություն ունի հենց իր՝ երեխայի իրազեկվածության, տրամադրվածության, շահագրգռվածության աստիճանը։ Այդ իսկ պատճառով էլ «Սեյվ դը չիլդրեն ինթերնեշնլ» հայաստանյան ներկայացուցչությունն իր «Առողջությունը մշակույթ է» հանրային արշավի շրջանակում նախաձեռնել է սոցիալական տեսահոլովակի ստեղծում, որը երեխաներին հասանելի կերպով բացատրում է առողջ ապրելակերպի 3 հիմնական բաղադրիչների՝ առողջ սննդի, ֆիզիկական ակտիվության և հիգիենայի պահպանման կարևորության մասին:

Հուսով ենք, որ այս տեսահոլովակի դիտումը կոգեշնչի ձեր փոքրիկ սուպերհերոսին, որպեսզի նա ձեր օգնությամբ սկսի ավելի ուշադիր կերպով հետևել իր սննդակարգին, պահպանի հիգիենայի կանոններն ու ավելացնի ֆիզիկական ակտիվությունը։

Երեխաների համար սնվելու ճիշտ մշակույթ ձևավորելու համար ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը 6-15 տարեկան դպրոցականների համար հատուկ Առողջամարտիկ ծրագիր է մշակել: Ծրագրի առաջին կանգառը Սյունիքի մարզի Գորիս, Կապան և Սիսիան քաղաքներն էին: Առողջամարտիկի հաջորդ կանգառներն են Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի, Արարատի ու Արմավիրի համայնքները: Հինգ մարզի 15 համայնքի ավելի քան 2.500 երեխաներ կդառնան առողջամարտիկներ՝ առողջ սնուցման և ակտիվ կենսակերպի հետևորդներ:

Այս նախագծի համար մշակվել է 2 առանձին ծրագիր՝ 6-10 տարեկան երեխաների՝ պայմանական փոքրերի և 11-15 տարեկան երեխաների՝ պայմանական մեծերի համար: Հաշվի են առնվել տարիքային ու զարգացման առանձնահատկությունները: Ծրագիրն իրականացնող գործընկերն է Ընտանիքի Ակադեմիա ՀԿ-ն:

Ի՞նչ են ուտում մեր երեխաները ամեն օր: Իսկ ի՞նչ պետք է ուտեն նրանք, որպեսզի առողջ մեծանան: Մարդու սննդային սովորույթները ձևավորվում են մանկության տարիներին, և եթե դրանք վերահսկելը համեմատաբար հեշտ է նորածնային և նախադպրոցական տարիքում, ապա հետագայում՝ դպրոցականի առօրյան և դեռահասության փուլի առանձնահատկությունները գրեթե անվերահսկելի են դարձնում սննդի հարցը:

«Հատուկ մշակված տեսանյութերի, խաղերի, առաջադրանքների, հրավիրված մասնագետների ելույթների միջոցով երեխաները սովորում են՝ ինչ պետք է ուտել և ինչպես, և թե ինչու է կարևոր ակտիվ կենսակերպը և ինչպես են երկուսը միասին ազդում ուղեղի զարգացման և հետագա կյանքի վրա»,-ասում է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Առողջապահական և սնուցման ծրագրի ղեկավար Լիանա Հովակիմյանը:

«Ընտանիքի ակադեմիա» ՀԿ-ի նախագահ Մերի Ներսիսյանի խոսքով․ «Փոքրերի խմբերի հետ աշխատանքի հիմնական նպատակն է սովորեցնել երեխաներին ճանաչել ու տարբերակել «լավ» և «վատ» սննդատեսակները, ծանոթացնել «առողջ ափսե» հասկացությանը։ Դրա համար ստեղծվել են հատուկ խաղեր, փոքրիկ պատմություններ, որոնք զվարճացնում են երեխաներին և օգնում շատ հեշտ ու արագ յուրացնել նոր նյութը։ Մեծերի խմբում առողջ սնունդ և առողջ ապրելակերպ հասկացությունները ներկայացվում են որպես հաջողության ճանապարհի անբաժանելի մասնիկներ»։

Որպես ծրագրի կարևոր բաղադրիչ՝ բաց դասի ավարտից հետո երեխաներին սննդի, ակտիվ կենսակերպի կամ նախաձեռնողականության թեմայով առաջադրանքներ են հանձնարարվում: Երբեմն դրանք իրականացնելու համար երեխաները պետք է ներգրավեն ընտանիքի անդամներին կամ ընկերներին: Այսպիսով նրանք դառնում են առողջ ապրելակերպի դեսպան և տարածում առողջ սովորույթները իրենց շրջապատում:

Այս դարաշրջանում, երբ արագ ու ոչ օգտակար սնունդը անարգելք ներխուժել է մեր առօրյա կյանք ու որ վտանգավոր է, դպրոց: Երբ շաքարի մեծ պարունակությամբ քաղցրավենիքն ու գազավորված ըմպելիքներն անընդհատ գովազդվում են, իսկ դրանց պաստառներն ուղղակի ամենուրեք են, երեխային պաշտպանող գիտելիքով զինելը շատ կարևոր է ու հրատապ: ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Առողջամարտիկ ծրագիրը հենց դրա համար է սկսվել ու շարունակվելու:

Կորոնավիրուսով վարակվածների թիվն աճում է, և այս պահին ինքնամեկուսացումը և հիգիենայի կանոններին հետևելը վարակի բարձրացող ցուցանիշները նվազեցնելու հիմնական մոտեցումն է։ Մանկապարտեզները, դպրոցները փակ են։ Շատերը տնից են աշխատում։ Հեշտ է, թե դժվար տնից աշխատելը տարբեր գործոններից է կախված. օրինակ, թե որքան փոքր են տան երեխաները կամ թե ինչ բնույթ է կրում ծնողների աշխատանքը։ Մի բան ակնհայտ է, սա այն շրջանն է, երբ չի խրախուսվում տնից դուրս գալն ու այլոց հետ շփվելը։ Այդ իսկ պատճառով Երևանի քաղաքապետարանը հրապարակել է այն բուժհաստատությունների հեռախոսահամարները, որոնք շուրջօրյա են աշխատում։ Ցանկը ներկայացնում ենք ստորև։ Հուսանք սրա անհրաժեշտությունը չեք ունենա։

Հոկտեմբերի 21-23-ը Երևանում կայացավ ամենամյա MOM & KID EXPO-ն, որի գործընկերների թվում էր նաև ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը։ Մեր նախաձեռնությամբ կազմակերպվեցին ու իրականացան երեք դասախոսություն-քննարկումներ, որոնց ընթացքում մասնակից ապագա և ներկա ծնողները կարողացան ոչ միայն հանդիպել և զրուցել հայտնի մասնագետների հետ, այլև ստանալ անհրաժեշտ տեղեկատվական նյութեր և գրքեր երեխաների համար: