Սկոլիոզ, S-աձև սկոլիոզ․․․ Շատերն են այս բառերն արտաբերում կամ ընդունում տագնապով։ Պատճառն անտեղյակությունն է։ Սկոլիոզը դեֆորմացիա է, որը մինչև որոշակի աստիճանը որևէ կերպ չի ազդում երեխայի կյանքի և կենսագործունեության վրա։ 

Իսկ ո՞ր պահից սկսած է սկոլիոզը վերածվում խնդրի, որի հետ պետք է գործ ունենա մանկական օրթոպեդը։

Ուիգմոր մանկական հիվանդանոցի մանկական օրթոպեդ, վիրաբույժ Արա Անթառանյանը մանրամասն նկարագրել է ձեռբերովի և բնածին սկոլիոզների հայտնաբերման և բուժման ընթացակարգը։

Սկոլիոզի առկայության նշանները

Կան մի քանի տվյալներ, որոնք նկատելի են անզեն աչքով․ 

• Ուսագոտիների ասիմետրիա
• Թիակների ասիմետրիա
• Կոնքի եռանկյունիների մակերեսների տարբերություն (օրինակ՝ նկատում եք, որ աջից այն ավելի հարթված է, քան ձախից)

Սրանք բոլորը երեխային մանկական օրթոպեդի մոտ տանելու ցուցումներ են։ 

Թեստը շատ պարզ է։ Խնդրեք երեխային առանց կոշիկների ուղիղ կանգնել գետնին ու կռանալ (թեքվել, ծալվել) առաջ։ Երեխայի մեջքի կողմից նայեք կռացած հատվածի մակերեսին։ Այն պետք է ուղիղ լինի, բայց եթե կա խնդիր, ապա աջ ու ձախ կողմերը մեկը մյուսից բարձր ու ցածր են լինելու։

Ո՛չ ներքնակը, ո՛չ պայուսակը, ո՛չ կանգնել-քայլելու ձևը չեն հանգեցնում սկոլիոզի

Իրականում, սկոլիոզը միայն սիմպտոմն է, արտաքին արտահայտման մի ձև (ողնաշարի դեֆորմացիա), բայց այդ նույն սկոլիոզ բառի տակ մասնագետները հասկանում են ձեռքբերովի, բնածին հիվանդություններ, վաղ մանկական տարիքում, պատանեկության տարիքում ի հայտ եկող հիվանդություններ, որոնք ունեն տարբեր ձևեր։ Ընդհանրությունը մեկն է, բոլոր այդ հիվանդությունները կապ ունեն ողնաշարի, ողերի աճի հետ և ոչ մի դեպքում կապված չեն արտաքին պայմանների հետ, ինչպիսին են երեխայի․

• քայլելու ձևը
• նստելու ձևը
• պայուսակի ծանրությունը
• որևէ կամ կոնկրետ սպորտաձևով զբաղվելը և այլն։

Արտաքին գործոններն այս խնդիրների հետ կապ չունեն։ Եթե օրթոպեդներն իմանային, որ արտաքին այս կամ այն գործոնն ուղիղ կապ ունի ողերի աճի հետ, ապա հստակ ցուցումներ կտային բոլոր ծնողներին, և սկոլիոզներով երեխաների (մարդկանց) թիվն աշխարհում կտրուկ կնվազեր։ 

Երեխաների շրջանում ախտորոշվող սկոլիոզի միայն մեկ-երկու տոկոսն է համարվում ձեռքբերովի (1000 դեպքից 10-12-ը): Հարց է ծագում՝ եթե 1000-ից 10-12-ն են ծուռ նստում (նրանց ախտորոշվել է սկոլիոզ), ուրեմն մյուս 988-990-ը ուղի՞ղ են նստում, հազիվ թե։

Առաջարկում ենք քիչ շահարկել օրթոպեդիկ ներքնակ, օրթոպեդիկ կոշիկ արտահայտությունները․ դրանց զգալի մասը ընդամենը անբարեխիղճ արտադրողի կոմերցիոն շահարկումներն են և որևէ էական, շոշափելի, տեսանելի ազդեցություն չեն թողնում, առավել ևս չեն կանխարգելում կամ չեն բուժում սկոլիոզը։ 

Արդի գիտությունը փաստում է՝ աճման փուլում գտնվող ողերի առաջնային եզրերն ավելի արագ են աճում, քան հետին եզրերը, դրա հետևանքով առաջանում է եռաչափ դեֆորմացիա՝ ողնաշարը թեքվում է առաջահետին պլանում և պտտվում է իր առանցքի շուրջն ու շեղվում։ Սա է մեխանիզմը, բայց պատճառներն անհայտ են:

Անհայտ են պատճառները, ուրեմն չկա նաև սկոլիոզի պրոֆիլակտիկ որևէ միջոց

Սկոլիոզի բուժումը լողով և/կամ մերսումով ապացուցողական ոչ մի հիմք չունի ու չի դիմանում ոչ մի լուրջ քննության։

Ձեռքբերովի սկոլիոզի բուժումը (կորսետավորում)

Բուժման մասին խոսելիս առաջնահերթ է հաշվի առնել երեխայի աճման պոտենցիալը (ախտորոշման պահից սկսած դեռ ինչքանով է ունակ աճելու օրգանիզմը): Կիրառվող կոնսերվատիվ բուժումը կորսետավորումն է, որի խնդիրն է ուղղորդել ողնաշարը ճիշտ աճի ուղղությամբ։ Կորսետավորումը միշտ անհատական է՝ հաշվի են առնվում երեխայի մարմնի չափերը (հասակ, քաշ, կորության տիպ, կորության գագաթի տեղակայություն և այլն):

Կորսետը դրվում է երեք նպատակով՝ դանդաղեցնել կորության խորացումը, կանգնեցնել և շտկել։ Այս արդյունքին հասնելու համար անհրաժեշտ է կորսետը կրել օրական 22-23 ժամ։ Վիճակագրության վերլուծությունը թույլ է տալիս պնդել՝ եթե կորսետը կրել օրական 16 ժամից պակաս՝ գրեթե նույնն է, ինչ չկրել առհասարակ, իսկ օրական 16-22 ժամ կրելու դեպքում արդյունավետության տոկոսները բավականին ցածր են։

Կորսետները պլաստմասե են, դրանք կրելն օբյեկտիվորեն առաջացնում է անհարմարության զգացում։ Ցավոք, գործարանային արտադրության գոտիների ու այլ հարմարանքների տված օգուտն ապացուցող որևէ լուրջ (գիտական հիմքով) հոդված չկա։

Կորսետի կիրառման տևողությունը որոշելու համար պետք է միշտ հաշվի առնել երեխայի աճի պոտենցիալը, որը երևում է ռենտգենաբանական քննությամբ։ Դա շատ կարևոր տեղեկատվություն է՝ արդյո՞ք երեխայի ոսկրերը շարունակում են աճել, արդյո՞ք փոփոխվել են կորության ցուցանիշները։ Ըստ այդմ որոշվում է՝ շարունակել կորսետի կիրառումը, թե՞ ոչ։

Եթե խնդիրը բացահայտվել է վաղ տարիքում և երեխան կորսետավորվել է, դա դեռ չի նշանակում, որ նա մինչև իր աճի ավարտը պետք է կորսետ կրի։ Լինում են դեպքեր, երբ կորսետավորումը տալիս է այնքան լավ արդյունք, որ համատեղ քննարկումների արդյունքում մասնագետները և ծնողները գալիս են որոշման՝ մեկ-երկու ամսով դադարեցնել կորսետի կիրառումը։ Այդ մեկ-երկու ամիսներից հետո երեխային կլինիկորեն քննում են ռենտգենաբանական քննությամբ՝ պարզելու՝ վիճակը բարդացել է, թե՝ ոչ, կորություն կա, թե՝ ողնաշարն ուղիղ է։ 

Ձեռքբերովի սկոլիոզի բուժումը (վիրահատություն)

Սկոլիոզը դեֆորմացիա է, այն կյանքի որակի վրա չի ազդում։ Վիրահատության մասին մտածելիս սա պետք է հաշվի առնել։

Աճն ավարտած մարդկանց դեպքում վիրահատական միջամտությունը պարտադիր է, եթե կորությունը 40 աստիճանից բարձր է։ Փորձը ցույց է տալիս, որ այդպիսի կորությունները բերում են երկրորդային բարդությունների: Իսկ եթե կորությունն անգամ 30 աստիճան է, բայց չի խորանում, ապա այս դեպքում վիրահատությունը համարվում է զուտ կոսմետիկ, և մասնագետը պարտավոր է նշել, որ դա բարդ վիրահատություն է և ունի ռիսկեր։ Շատ մասնագետներ չեն համաձայնում կոսմետիկ նկատառումներով վիրահատել երիտասարդ այցելուներին։

Եթե խոսում ենք 3 կամ 5 տարեկանում բացահայտված խնդրի մասին, և մասնագետը հասկանում է, որ կորսետի օգնությամբ ողնաշարի աճի ուղղորդումը չի տալիս ցանկալի արդյունք, ապա որոշ դեպքերում վիրահատական միջամտությունը կարող է լինել անխուսափելի։ Այս դեպքում էլ, սակայն, խոսքն էտապային վիրահատության մասին է։ Կան տարբեր համակարգեր, որոնք թույլ են տալիս ժամանակ առ ժամանակ լրացուցիչ շտկումներ կատարել։ Ստացվում է, որ կորսետը տեղադրվում է մարմնի ներսում և ժամանակի ընթացքում, ըստ անհրաժեշտության, կատարվում են անհրաժեշտ կորեկցիաներ։ 

Խնդիրն այն է, որ արտաքինից կիրառվող կորսետների ուժը սահմանափակ է և վերջապես այն չպետք է այնպիսի ճնշում գործադրի, որը կվնասի մաշկը։ Նման դեպքերում, երբ արտաքին կորսետի ուժը չի բավականացնում ցանկալի արդյունքի հասնելու համար, օգնության է հասկանում վիրահատական միջամտությունը։ 6-8 ամիսը մեկ՝ անհրաժեշտ կորեկցիաներ անելով, երեխային մասնագետներն ուղեկցում են մինչև պատանեկության տարիք, երբ ոսկրային աճն ավարտվում է և ֆիքսում են արդյունքը։

Բնածին սկոլիոզ

Անվանումն արդեն իսկ հուշում է՝ երեխայի ծնվելու պահին այն արդեն կա։ Առաջացման հիմնական պատճառը պտղի թթվածնային քաղցն է հղիության առաջին երկու ամիսների ընթացքում։ Ի՞նչն է բերում դրան՝ ծխախոտի օգտագործումը, վատ օդափոխվող միջավայրում ապրել-աշխատելը, ֆիզիկական ծանր աշխատանքը, սպորտային ծանրաբեռնվածությունը և այլն։

ՈւՁՀ ժամանակակից սարքերը թույլ են տալիս տեսնել այս խնդիրը դեռևս հղիության ընթացքում։ Սա ժամանակ է տալիս հավաքել տեղեկատվություն, ծանոթանալ մասնագետների հետ ու հասկանալ գալիք գործողությունների ցանկն ու հերթականությունը։ Սակայն խնդրի ոչ բոլոր տեսակներն է հնարավոր ախտորոշել դեռևս հղիության ընթացքում։ Ավելին՝ նույն խնդրի դեպքում, կախված պտղի դիրքից, ՈւՁՀ հետազոտությամբ հնարավոր է և չնկատել խնդիրը։

Անկախ այն բանից՝ խնդիրը բացահայտվել է նախքան երեխայի ծնվելը, թե ծնվելուց անմիջապես հետո, մասնագետներն ակտիվ գործողությունների չեն անցնում. պետք է որոշ ժամանակ սպասել։ Նախ հայտնի է, որ բնածին սկոլիոզի դեպքում կոնսերվատիվ մեթոդները (կորսետավորումը) չեն աշխատում։ Երկրորդ՝ բնածին ամեն սկոլիոզ չէ, որ առաջացնում է մեծ դեֆորմացիա՝ կան ոչ ագրեսիվ ձևեր, որոնց բարդացման աստիճանն էական չի լինելու՝ օրինակ մի փոքր կորություն՝ 10-15 աստիճան, որը ոչ խորանալու է, ոչ էլ որևէ անհանգստություն է պատճառելու երեխային։ Մասնագետն ունի ռենտգենաբանական հետազոտության պատկերն այսօր, կունենա մեկ տարի անց, երկու, հինգ․․․ Վերահսկողությունը կշարունակվի, ու եթե չնկատվի որևէ փոփոխություն դեպի բացասականը, ապա ամեն բան կավարտվի զուտ հսկողությամբ, ուրիշ ոչինչ։

Բոլոր այն դեպքերում, երբ մասնագետը տեսնում է, որ բնածին սկոլիոզը ագրեսիվ խորացման հակում է դրսևորում ու եթե դա վերաբերում է միայն մեկ սեգմենտի, օրինակ՝ կիսաող կոչվածին, ապա 3-7 տարեկան միջակայքում արվում է վիրահատություն։ Այդ վիրահատության միջոցով հեռացվում է այդ ոչ ճիշտ ձևավորված կիսաողը և փոքր տարածության վրա ֆիքսելով՝ վիրաբույժը ստանում է ուղիղ ողնաշար, որն ապագայում, որպես այդպիսին, որևէ խնդիր չի առաջացնում։ Որոշ դեպքերում էտապային (շտկող) ներքին կորսետների տարբերակն է կիրառվում։

Դիտեք մասնագետի հետ ամբողջական զրույցը: